NEEM CONTACT OP VIA WhatsApp OF WhatsApp

Aanpak

vlinder nadert distelstruik
Mijn benadering: behoedzaam en doelgericht; foto van Gary Bendig via Unsplash

Zo werk ik in de filosofische praktijk

Natuurlijk zijn er allerlei mogelijkheden om een kwestie te onderzoeken en aan te pakken. Ik werk volgens de Gilde-methode: de methode van de ‘filosofisch practicus‘. Daarin staat de vraag centraal, want:

Weten is maar weten. Vragen is beter. (Harm van der Gaag)

Verder zoom ik veel in op de taal die je gebruikt. We onderzoeken de begrippen die je in de vraag gebruikt. Pas wanneer we weten wat zo’n begrip is (na het opstellen van een degelijke definitie), kunnen we met een gemeenschappelijk uitgangspunt verder gaan om je denken te onderzoeken.

Je gaat na een zinnig gesprek naar huis met een nieuwe vraag. Bij je volgende afspraak beginnen we weer vanaf nul: Wat scheelt eraan? Soms is dat de vraag van de vorige keer. Maar het kan ook een heel ander onderwerp zijn, of een nieuwe vraag.

Zo werk ik niet

De inhoud van je kwestie is en blijft van jou. Daar bemoei ik me niet mee.

Ik geef dus geen adviezen. Ik vertel je ook niet welke keus je moet maken. Hoe ik persoonlijk over jouw verhaal denk, doet er niet toe. Ik sta niet in jouw schoenen!

Wat we samen onderzoeken is letterlijk: wat en hoe denk jij over je kwestie/probleem/vraag?

Dat is mijn rol: jou helpen om zelf scherper en beter na te denken over de kwestie die je bezighoudt. Ik help je daarbij door:

  • je een vraag te laten bedenken over je probleem
  • je te vragen één begrip uit die vraag precies te definiëren (begripsonderzoek)
  • je denken te laten falen (juist daar waar een begrip vastloopt, zit alles wat je nodig hebt om er verder mee te kunnen)
  • een goed voorbeeld te geven van hoe je met begrippen kunt spelen
  • je aan te moedigen
  • je te instrueren: doe het eens zó

Begripsonderzoek: zo werkt dat

Wikipedia zegt het volgende over wat een begrip is: “entiteit waarmee een bepaalde klasse, een idee of een relatie als object aangeduid kan worden.” Je gebruikt begrippen om ‘grip’ te krijgen op je denken. Zonder begrippen kun je niet denken. En die begrippen hebben samenhang; ze zijn niet los van elkaar te duiden.

Als we tijdens een filosofisch gesprek begripsonderzoek doen, vraag ik je om een definitie te geven van dat begrip (X). Zo’n definitie heeft de vorm: X is een Y waarvoor bovendien geldt dat …

Y is de ‘familie’ of categorie waarin het begrip X thuishoort. Zo is boosheid (X) bijvoorbeeld een emotie (Y) waarover nog meer te vertellen valt. De voorwaarden om in de categorie ‘emoties’ te kunnen spreken van ‘boosheid’, staan in het zinnetje: “waarvoor bovendien geldt dat…”.

Definiëren betekent volgens de online etymologiebank (die herkomst en betekenis van woorden geeft): betekenis omschrijven, grenzen bepalen. Het komt uit het Latijn, van dēfīnīre = ‘afgrenzen, begrenzen, bepalen’. Kijk daar maar eens letterlijk naar: je zet een hek om een stuk grond dat van jou is. Daarmee bepaal je de grens tussen jouw land en het land van je buren.

Maar een grens is tegelijk ook altijd een raakvlak. Denk maar aan de vakken van een schaakbord: een wit vak grenst altijd aan een zwart vak. Dus als je de kleur kent van E7, ken je ook de kleur van E6 en van D7, onder andere.

Door begrippen op deze manier te onderzoeken en goed, heel precies te bepalen, wordt jouw denken nauwkeuriger. Je weet dan bijvoorbeeld wat de begrippen trouw, loyaliteit en eer gemeenschappelijk hebben, maar ook wat elk van die begrippen ‘eigen’ maakt.

Wat levert deze aanpak van denkgesprekken op?

  1. De ervaring leert dat een goede vraag ruimte geeft.
    – Om de kwestie van een andere kant te bekijken.
    – Om zelf, onderbouwd, een keus te kunnen maken.
  2. Soms lost een nieuwe vraag je probleem op (en heb je inmiddels een ander probleem benoemd).
  3. Je weet precies wat het is, waarover je denkt, doordat je dat in een begripsonderzoek hebt vastgesteld.
  4. Na een serie zinnige gesprekken heb je meer verschillende ‘denkgereedschappen’ tot je beschikking. Daardoor kun je beter zelfstandig nadenken over kwesties. Je komt los van ingesleten denkroutines. Je kunt omgaan met de spanning van het ‘niet-weten’: de ontdekking dat je oude verhalen niet kloppen.

Leestips

Wil je nog meer weten over filosofische gesprekken (denkgesprekken)? Misschien helpen deze blogs je op weg. Je kunt me ook appen (06-54924374) of mailen, dan neem ik contact met je op en beantwoord ik je vragen.