Wat is speelsheid? Voor een antwoord op die vraag, kijk ik eerst naar wat spelen is. Daarna onderzoek ik het begrip beheersing. Tot slot zeg ik iets over de relevantie van dit begrip in de filosofische praktijk.
Het is een teken van een ontwikkelde geest om met een gedachte te kunnen spelen zonder die te accepteren. (Aristoteles, 384-322 v. Chr.)
Wat is speelsheid?
Spelen of werken: wat is belangrijker? Ik las een blog over de fabel van de sprinkhaan en de mier dat me aan het denken zette over dit onderwerp. De fabel is welbekend en vertel ik uit mijn hoofd na.
De mier is de hele zomer ijverig bezig om voorraden te verzamelen voor de winter. De sprinkhaan lanterfant en speelt, en vergeet om eten op te sparen. Dat komt hem regelmatig op vermaningen te staan van de mier: Ga toch eens aan de slag! Straks heb je niets te eten!
Maar wat de sprinkhaan wel verzamelt, zijn verhalen over zijn belevenissen waarmee hij een saaie donkere winter lang de mier kan vermaken bij het haardvuur. Voedsel voor de geest, dus.
Speelsheid is het vermogen om te spelen. Daarbij horen vaardigheden als gek doen, fantasie hebben, energiek zijn, plezier hebben, ondeugend zijn. Losheid is ook een kenmerk dat bij speelsheid hoort. Lekker buiten de lijntjes kleuren, of voluit een vrije schets op papier zetten.
Wat is spelen?
Volgens de Canadese filosoof Bernard Suits is een spel spelen ‘een vrijwillige poging om onnodige obstakels te overwinnen.’ Spel is dus iets waar je voor kiest vanwege het plezier dat het je geeft, niet voor het resultaat. Het gaat om de bezigheid zelf, in het moment. Spelen voor het spel, niet om de knikkers.
Misschien is dat wel iets waar we als volwassenen wat meer van nodig hebben. Niet via dure cursussen mindfulness, maar gewoon, door vaker iets te doen waar je plezier aan beleeft.
Wat is beheersing?
Als losheid een kenmerk is van speelsheid en spelen, is beheersing iets wat bij uitstek hoort bij werken en resultaatgerichtheid. Beheersing is de vaardigheid om niet iedere impuls te volgen, maar een plan uit te voeren om tot een van tevoren bepaald resultaat te komen. Als je een vak of een vaardigheid beheerst, kun je dat in de praktijk brengen. Je hebt het ‘in je vingers’, wordt dan ook wel gezegd.
Daarbij passen begrippen als vastgrijpen, sturen, of het vreselijke woord ‘implementeren’. Controle is het streven als je beheerst je vaardigheden in de praktijk brengt. Maar ja, hoe nuttig deze vaardigheid soms is: de mate van controle die je kunt hebben, is beperkt.
Speelsheid en denken: relevantie voor de filosofische praktijk
In de 4e eeuw voor het begin van onze jaartelling wist Aristoteles het al: filosoferen betekent dat je met een gedachte speelt zonder die meteen te accepteren. Je gaat de gedachte onderzoeken en bevragen, zo kritisch als je kunt. En als je een gedachte accepteert, is dat altijd voorlopig, totdat je beter weet omdat je denken zich verder heeft ontwikkeld.
Dat is ook wat we samen doen in een verhelderend gesprek in mijn filosofische praktijk. Jij brengt je denken onder woorden. Ik stel jou daar vragen over, en help je om zelf je eigen vragen daarbij te ontwikkelen. In de verdere ontwikkeling van je denken, ontwikkelt zich ook jouw vrijheid. Speels en los kunnen omgaan met je denken is een enorm krachtige vaardigheid. Je wordt niet langer beheerst door jouw gedachten of gepieker, maar je krijgt het vermogen om te leven met vragen, én, heel belangrijk, om daar plezier aan te beleven.
Wil je dat ook eens proberen? Je bent van harte welkom! Kennismaken is gratis en je zit nergens aan vast.