Denkgesprek reden #6: Wat is eigenlijk het probleem?

(Ver)Ken het probleem goed: dan ligt de oplossing voor de hand. Vaak trekken we echter niet voldoende tijd en aandacht ervoor uit om het probleem nauwkeurig te bepalen. Dan lossen we te snel het verkeerde probleem op.

Kleurrijke puzzelstukjes, door elkaar heen; Photo by Hans-Peter Gauster on Unsplash — Hoe puzzel jij de werkelijkheid aan elkaar?

“Successful problem solving requires finding the right solution to the right problem. We fail more often because we solve the wrong problem than because we get the wrong solution to the right problem.” (Russell L. Ackoff).

Waarom je meer hebt aan ‘leren vragen stellen’, dan aan ‘antwoorden krijgen’

Een legpuzzel is een overzichtelijk probleem. Iemand heeft een afbeelding gemaakt en die in stukjes gesneden. Er is één oplossing voor mogelijk. Je moet er alleen achter komen wat die ene mogelijke combinatie van alle onderdeeltjes is. Je kunt dat antwoord ‘krijgen‘: iemand anders kan de hele puzzel, stukje voor stukje, voor je tot een geheel aan elkaar klikken.

Ik kan en wil je in mijn filosofische praktijk niet helpen om die puzzel te leggen. Het vraagt wat tijd en geduld, maar meestal kom je daar zelf prima uit. Ik bied je dus geen oplossing. Voor ‘gegarandeerd succesvolle zevenstappen-programma’s’ kun je elders aankloppen, bij een coach.

Bij mij leer je iets belangrijks: goede vragen stellen. #blijfvragen, stop daar niet mee!

Ik bemoei me niet met de inhoud: waarom?

De inhoud van het probleem (het plaatje van de puzzel) is en blijft van jou. Dat heeft twee voordelen:

Ik hoef inhoudelijk weinig tot niets te weten over jouw kwestie. Dat spaart tijd: veel details kun je weglaten. We komen snel tot de kern.
Ik vertel je niet welke keus je moet maken. Jij blijft zelf verantwoordelijk voor je beslissingen. Ik behandel je als de redelijke (jong)volwassene die je bent.

Waarmee kun je wel bij mij aankloppen? Als je:

eigenlijk geen idee hebt wat de afbeelding is (waar het probleem echt over gaat)
je vragen hebt over het puzzelen zelf (hoe denk ik eigenlijk)?

Probleem 1, het plaatje: waar gaat dit over? Blijf vragen!

Stel, je hebt een probleem benoemd als: ‘die vervelende baas’. Je praat erover met vrienden. Je piekert. En dat helpt je niet verder. Je lijkt klem te zitten in die lastige situatie.

Kom dan eens bij mij onderzoeken wat je denkt.

Wat is dat: een ‘baas’? Wat ben jij dan? Word maar preciezer in je woordkeus. Die onthult namelijk hoe je erover denkt. We gaan een begrip helemaal onderzoeken.
Wat zijn andere woorden om ‘baas’ aan te duiden?
Zijn dat synoniemen (inwisselbare begrippen), of verwante begrippen?
Waarin komen ze overeen en waarin verschillen ze van dat andere begrip? Enzovoort.
Net zo lang tot je aan de grens van je denken komt. Dan formuleren we samen een vraag die je mee naar huis krijgt.

De vraag drukt uit wat in jouw denken nog niet klaar is. Het wijst je de richting voor verder onderzoek naar waar het probleem echt over gaat.

Probleem 2, het proces: wat en hoe denk ik over begrip X?

Het kan ook zijn dat je ervaart dat jouw denken niet lekker loopt. Het hapert al snel.

Je komt niet verder dan de eerste laag, die van de inhoud.
Je kunt niet denken óver de inhoud.
Laat staan dat je kunt reflecteren op je denkproces.

Die tweede laag (denken óver de inhoud) en derde laag (denken over je denken over de inhoud) zijn belangrijke vaardigheden die je kunt leren in de filosofische praktijk.

In een filosofisch gesprek onderzoeken we namelijk ook hoe je denkt: welke redeneringen je opbouwt. Soms beweer je iets op grond van een argument dat je verzwijgt. Dat argument boven tafel krijgen kan erg verhelderend zijn. Klopt de rest van je redenering dan nog wel?

Het gaat daarbij altijd over de vraag wat een begrip (als onderdeel van je argumentatie) IS. Niet wat jij er van vindt, als jouw unieke mening daarover. Het gaat om oordelen: uitspraken die pretenderen dat ze iets feitelijks zeggen over hoe de wereld is. Dat is anders dan een mening, die iets zegt over hoe jij de wereld ervaart. Over meningen kun je geen zinnig gesprek voeren (“Ik vind melkchocola echt heel vies!”). Oordelen kun je echter wel samen onderzoeken.

Kom ook eens langs voor een denk-APK!

Als je op het niveau van denken óver de inhoud bezig bent, kom je achter aannames, vooroordelen en andere zaken die jouw denken in de weg staan. Op dat niveau, of nog een laag dieper, grote schoonmaak houden, helpt je om daarna zelfstandig allerlei problemen goed te kunnen overdenken. Door te denken óver je denken over de inhoud kom je dus verder.

Vergelijk het met een APK (algemene periodieke keuring) bij de garage. De monteur onderzoekt de essentiële onderdelen van de auto: is het profiel van je banden nog in orde, werkt de motor naar behoren? Maar hij leest ook de software uit die de auto aanstuurt. Helemaal niet gek om dat met regelmaat te doen. Daarna kun je weer veilig zelf de weg op.

Een serieuze zaak? Ja, want jouw denken doet ertoe. Maar er wordt ook veel gelachen in mijn praktijk. Zie er de lol van in als je een denkblunder begaat. Dat doen we allemaal! En falend denken wordt vaak in kleine dingen zichtbaar, zoals in versprekingen of een gekke woordkeus.

Heb je er zin in gekregen? Wacht niet langer.

Boek nu een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek (contactformulier)